Gargaarsa bira darbee: Seerota Murteessaa UNHCR Baqattootaa Of Eegumsa Lafa Baalla Yaman Keessatti Baase

Gargaarsa bira darbee: Seerota Murteessaa UNHCR Baqattootaa Of Eegumsa Lafa Baalla Yaman Keessatti Baase

Balaa namoomaa Yaman keessatti baqattoonni balaa hin yaadamne isaan mudatu: waldhabdee, faayidaarra oolchuu, hidhamuu fi balaa yeroo hunda dirqiin balaadhaaf deebi’uu. UNHCR gargaarsa murteessaa kan kennu yoo ta’u, gaachaan kee guddaan seera ijoo nageenya keessaniif qophaa’e hubachuu fi dammaqinaan hordofuudha. Kun tarkaanfiiwwan birokraasii qofa miti – biyya bu’uuraaleen seeraa laafaa ta’anii fi balaan babal’ate keessatti tooftaalee lubbuun jiraachuudha.

Yaman Keessatti Seerri Of Eegsuu Maaliif Barbaachisaa Ta’a

• Sirna Kufe: Yaman seera cimaa baqattoota eegu waan hin qabneef, UNHCR eegduu kee isa jalqabaa taasiseera.
• Balaa Babal’ataa: Kontirobaandii, daldaltoonni, gareewwan hidhatan, fi namoota dhuunfaa fayyadaman baqattoota saaxilamoo ta’an irratti xiyyeeffatu.
• Hanqina Qabeenyaa: Dorgommiin gargaarsaa fi bu’uuraalee lubbuun jiraachuu hanna, malaammaltummaa, fi waldhabdee hawaasaa fiduu danda’a.
• Legal Limbo: Sanada sirrii malee hidhamuu, hidhamuu, ykn biyyaa ari’amuu balaadhaaf saaxilamta.

Seerota Ijoo UNHCR baqattootaa of eeguuf baase

Ofii keessanii fi maatii keessan eeguuf waan dirqamtan kunooti:

1.Seera #1: Hatattamaan Galmaa’aa & Sanadoota Keessan Akka Warqeetti Eegduu

• Maaliif: Galmeen jireenya kee seera qabeessa. Eenyummaa kee kan mirkaneessu, barbaachisummaa eegumsaa kee kan mirkaneessu yoo ta’u, gargaarsa argachuu ni bana.
• Aangoo Eegumsaa: UNHCR aangawoota gidduu seenuu kan danda’u yoo galmaa’e qofa (fkn, hidhamuu ykn biyyaa ari’amuu irraa).
• Tarkaanfii: Erga dhuftanii booda ASAP UNHCR galmaa’aa. Dokumantii UNHCR (Ragaa Koolugaltummaa, Waraqaa Baqataa) kee gonkumaa hin gurgurin, hin daldalin, hin dhabin. Sanadoota bade/hataman hatattamaan gabaasi.

2.Seera #2: Odeeffannoo Mirkaneessuu – Maddoota Ofiisaa QOFA Amana .

• Maaliif: Oduu fi sobni kontirobaandistootaa (“salphaatti deebisanii qubsiisuu,” “gara Saudiitti nagaadhaan darbuu”) lubbuu namaa galaafate. Odeeffannoon sobaa imala balaa, gowwoomsaa fi faayidaarra oolchuuf nama geessa.
• Aangoo Eegumsaa: Murtii balaa qabu gowwoomsaa irratti hundaa’e ni ittisa.
• Tarkaanfii: Odeeffannoo irraa QOFA argachuu:
• Waajjiraalee UNHCR ykn deeskii gargaarsaa.
• Gabatee beeksisa ykn sarara bilbilaa UNHCR ofiisaa (yoo jiraate).
• Michoota beekamtii qaban, amanamoo (fkn, IOM, IRC, DRC).
• Hoggantoota hawaasa baqattootaa filataman UNHCRn mirkanaa’an.
• Gonkumaa namoota seeraan alaa daddabarsan, daldaltoota, ykn “ergamtoota” ofiisaa hin taane hin amaninaa.

3.Seera #3: Amanamummaan tumsuu & Hanna irraa fagaachuu. Seerota Murteessaa UNHCR Baqattootaa

• Maaliif: Yeroo galmee sobuun, qubsumaaf saaxilamummaa fakkeessuun, ykn yeroo dachaa galmaa’uuf yaaluun sirna guutuu ni miidha.
• Aangoo Eegumsaa: Gargaarsi nama dhugaan rakkate bira akka gahu ni taasisa, amantaas ni eega. Hanni gargaarsa dhabuu, rakkoo seeraa fi qubsuma irraa ulaagaa guutuu dhabuu fiduu danda’a.
• Gocha: Yeroo hunda odeeffannoo dhugaa ta’e kennuu. Beellama hunda irratti hirmaadhaa. Qubsumni baay’ee xiqqaa fi ulaagaa saaxilamummaa cimaa irratti kan hundaa’e ta’uu isaa fudhachuu.

4.Seera #4ffaa: Gargaarsa Keessan Tikfadhaa – Ogummaadhaan Itti Fayyadamaa, Seeraan Ala Hin Gurgurtiin

• Maaliif: Kaardii gargaarsa maallaqaa, raashinii nyaataa, ykn meeshaalee gargaarsaa gurguruun hannaaf xiyyeeffannoo si taasisa, lubbuun jiraachuu kees ni miidha.
• Aangoo Eegumsaa: Balaa saamichaa hir’isuu fi fedhiin bu’uuraa keessan akka guutamu taasisa.
• Tarkaanfii: Gargaarsa maallaqaa wantoota barbaachisoo (nyaata, qoricha, kiraa) fayyadamuu. Hojimaata raabsaa ofiisaa hordofaa. Meeshaalee daldaluu/gurguruun yoo sagantichi ifatti hayyame qofa (harka xiqqaadha).

5.Seera #5: Nageenyaaf Dursa Kennuu – Balaa Beekamame irraa fagaachuu

• Maaliif: Yaman naannoo waldhabdee sochiirra jiru yoo ta’u, sarara fuulduraa, boombii lafaa, gareewwan yakkamtootaa, fi balaa guddaa SGBV, daldala namaa, fi humnaan qacaramuu qaba.
• Humna Eegumsaa: Miidhaa qaamaa battalumatti qaqqabuuf saaxilamuu ni hir’isa.
• Gocha:
• Bakka waldhabdee, sarara fuulduraa, fi buufata sakatta’iinsa gareewwan hidhatan irraa fagaachuu.
• Imala balaa qabu (gara Sa’udii Arabiyaa ykn galaanaan) HIN godhinaa – yeroo baay’ee lubbuu namaa galaafatu ykn gara hidhaa/miidhaatti nama geessu.
• Keessattuu halkan bakka adda baafamee jirutti dammaqinaan of eeggadhaa.
• Ijoollee walitti dhiyeenyaa fi to’annoo jala oolchuu.
• Bakka nageenya qabu dubartoota/shamarraniif murtaa’e yoo jiraate fayyadamuu.

6.Seera #6: Miidhaa fi Faayidaa Nageenyaan Gabaasaa . Seerota Murteessaa UNHCR Baqattootaa

• Maaliif: Fayyadamni saalaa, hanni hojjettoota gargaarsaatiin, hojii humnaa, fi jeequmsi callisee dagaaga. Namoonni yakka raawwatan sodaa fi salphina irratti lakkaa’u.
• Aangoo Eegumsaa: Miidhaa dhaabuu fi yakkamtoota akka itti gaafataman gargaara.
• Gocha:
• Taateewwan karaa karaa iccitii: Deeskii gargaarsaa UNHCR, sarara bilbilaa adda ta’e (yoo jiraate), ykn dhaabbilee michuu amanamoo ta’an gabaasuu.
• Garee SGBV ykn Eegumsa Daa’immanii UNHCR irraa deeggarsa barbaaduu.
• Gabaasa gochuun gargaarsa akka si baasu gonkumaa hin dhaga’iin – mirga kee ti.

7.Seera #7: Seera Naannoo Kabajuu & Waldanda’uu Hawaasaa Guddisuu.

#.Maaliif: Seera Yaman (xiqqaa illee) cabsuun hidhamuu, hidhamuu ykn biyyaa ari’amuu danda’a. Hawaasa keessummeessitoota waliin waldhabdeen dafee ka’uu danda’a.

Humna Eegumsaa: Balaa seeraa hir’isuu fi waliin jireenyaa nageenya qabu ni jajjabeessa.

Tarkaanfii: Aadaa fi seera naannoo barachuu fi kabajuu. Waldhabdee karaa nagaa furuu. Hawaasa ofii keessanitti miseensota saaxilamoo ta’an deeggaraa.

Seera Murteessaa UNHCR Ga’aa Cimsuu Hin Dandeenye: Eeggannoo Bulchuu

Deebi’anii qubsiisuun BAAY’EE HARKA TA’E: Warra baay’ee saaxilamoo ta’an qofatu ilaalama. Dhiibbaan, malaammaltummaan ykn sobni ulaagaa guutuu si dhorka. Adeemsa ofiisaa amanaa.

Gargaarsi daangeffamaadha: Maallaqni waan jiru murteessa. Tajaajiloonni sababa waldhabdee ykn dhimma qaqqabummaatiin addaan cituu danda’u.

Xumura: Gochi Kee Hidhannoo Keeti

Jeequmsa Yaman keessatti UNHCR leellisaa keessan yoo ta’u, isin garuu sarara ittisaa jalqabaa mataa keessaniiti. Galmeen, dammaqinni, amanamummaan, fi chaanaalii ofiisaa fayyadamuun seera qofa miti – meeshaalee nageenya kee fi sarara jireenyaa dadhaboo eegumsaa fi gargaarsa argachuuf akka guddatu taasisanidha. Qajeelfama kana dammaqinaan hordofuudhaan ofii keetii fi maatii kee qofa osoo hin taane baqattoota rakkoo hin yaadamne kana dandamatan hundaaf qulqullina sirna deeggarsa kabachiifta. Odeeffannoo qabaadhaa, of eeggannoo godhaa, akkasumas karaalee UNHCR mirkanaa’an irratti hirkadhaa – lubbuun jiraachuun keessan isa irratti hundaa’uu danda’a.

Hubachiisa: Haalli Yaman ammallee jijjiirama hin qabu. Yeroo hunda gorsaa fi odeeffannoo nageenyaa yeroo ammaa kallattiin UNHCR ykn michoota isaanii biyyattii keessatti muudaman irraa barbaadaa.

1.https://www.unhcr.org/